LÍNGUAS MINORITÁRIAS NA EUROPA (XVI)
“L’occitan, qu’es aquò?:
L’occitan e leis autrei lengas latinas
L’occitan es la lenga que se desvolopèt en Occitània, deis Aups a l’Ocean, dei Pirenèus au Lemosin, mentre que lo francés se desvolopava dins lei planas dau nòrd de França, de Touraine a la Valonia. Aquesta lenga es caracterisada per fòrça ponchs en comun ambé lei lengas vesinas au sud (especialament lo catalan), e partatja ambé lo francés que la disparicion de la terminason – o dau masculin (encara d’usatge en italian e en espanhòu per exemple).
L’Edat Mejana
L’occitan foguèt una dei promièras lengas literàrias en Euròpa. Ai sègles XIIen e XIIIen, èra la lenga de la poësia fins qu’en Anglatèrra, Alemanha, Itàlia e Portugau. Aquela renomada èra deguda a la riquesa de la poësia dei trobadors (mòt occitan que vòu dire “trobaire” de frasas bèlas e bònas), que suscitèron un molon d’adèptes dins l’Euròpa tota d’aqueu temps. Èra la lenga dei corts de Provença, d’Aquitània, de Lemosin, de Lengadòc e de Barcelona.
Après lo sègle XVIen
Fins qu’au sègle XVIen, l’occitan demorèt lenga d’administracion en parallèl ambé lo latin. Es ambé l’Edit de Villers-Côtterets, en 1539, que sortirà de l’usatge escrich, per lo tornar trobar qu’a la mitat dau sègle XIXen. Dins lo periòde que va dau sègle XVIen au sègle XIXen, l’occitan demorèt la lenga de cada jorn de la populacion. Mai lo ròlle de liame entre lei diferentas regions que la lenga de l’administracion jogava aviá disparegut, de diferéncias regionalas comencèron de se cavar, per arribar uei ai sièis grands dialèctes que son lo Provençau, lo Vivaro-Aupin, lo Lengadocian, lo Gascon, l’Auvernhàs e lo Lemosin.
Renaissença
Au sègle XIXen, quand dins l’Euròpa tota, leis identitats popularas commencèron de se voler exprimir, l’occitan conoguèt una renaisséncia literària. Fau mencionar per aquela epòca lo grand escrivan provençau, Frederic Mistral, Prèmi Nobel de Literatura per son òbra en occitan. De mai participèt a la creacion d’una escòla, lo Felibritge, qu’aguèt lo meriti de provesir un trabalh important sus la lenga d’aquela epòca (diccionnari) e d’inventar una faiçon d’escriure l’occitan, per remplaçar la notacion tradicionala de l’Edat Mejana qu’èra estada perduda despuei lo sègle XVIen. Fau pas oblidar tanpauc Aubanèl, Romanilha, Gelu en Provença, Jansemin a Agen, Mir a Carcassona, Palai a Pau, Besson en Roèrgue, etc…”
Artigo de Cristòu Stecòli et Matiàs Vandembòs
(continua…)
[2156]
Entry filed under: Cultura, Artes e Letras.
Memória Virtual 